BLOG | Trillingshinder

Werkzaamheden veroorzaken soms trillingen, die erg vervelend kunnen zijn voor de omgeving. Daarnaast kunnen ze ook voor onrust zorgen, omdat omwonenden en vastgoedeigenaren bang zijn voor schade aan hun eigen pand. Lees in dit blog meer over de oorzaken en de mogelijke maatregelen.

Wat is een trilling?

Een trilling is een beweging die ontstaat door een trillingsbron. De trillingsbron veroorzaakt de beweging en geeft deze door aan andere voorwerpen, via de bodem. De gesteldheid van de bodem bepaalt de mate waarin een trilling wordt doorgegeven. Ook de gesteldheid van het ontvangende gebouw en zijn fundering zorgen ervoor dat een trilling in meerdere of mindere mate doorgegeven kan worden. Meer informatie over trillingen is hier te vinden.

Richtlijnen en beleid

Er bestaat in Nederland geen wetgeving waarmee hinder of schade als gevolg van trillingen voorkomen worden. Er zijn wel richtlijnen en beleidsregels die gebruikt worden. Deze zijn op de website van Kenniscentrum InfoMil, onderdeel van Rijkswaterstaat, op een rij gezet.

Lees ook ‘Schade voorkomen: wat mag de omgeving verwachten?’

Gevolgen: schade, hinder en faalkosten

Trillingen kunnen schade aan de omgeving veroorzaken, vooral als ze lang duren of vaak voorkomen. Omliggende gebouwdelen kunnen lostrillen, er kunnen scheuren in het bouwwerk ontstaan, of de ondergrond kan gaan zetten / inklinken. Als er zich gevoelige apparatuur in de omliggende gebouwen bevindt, kan ook deze ook beschadigd raken.

Trillingen kunnen daarnaast door de omgeving ook als hinderlijk ervaren worden. Trillingshinder kan de leefbaarheid in de omgeving van een project negatief beïnvloeden. Het RIVM schrijft hierover het volgende: “Net als bij geluid kunnen mensen trillingen als onplezierig en/of storend ervaren. Geluid is een prikkel buiten het lichaam, waaraan je kunt ontsnappen door bijvoorbeeld naar een rustige kamer te gaan, of door de ramen te sluiten. Dit is anders bij trillingen. Omdat trillingen in het lichaam gevoeld worden, hebben mensen vaak het gevoel dat ze er niet aan kunnen ontsnappen. Trillingen worden gevoeld wanneer het menselijk lichaam in contact komt met een trillend oppervlak. Als je niet weet waar de trillingen vandaan komen, wordt dat als meer bedreigend ervaren.”

Voor de rechter

Bij sloopwerkzaamheden in het World Trade Center in Amsterdam werd opdrachtgever en verhuurder CBRE GI voor de rechter gedaagd door huurder Van Lanschot. Medewerkers van de private banker ondervonden zo’n hinder van het werk, en met name van de trillingen, dat ze er ’s nachts nog steeds niet van konden slapen en overdag hun werk niet konden doen. Ze eisten dat het werk voortaan buiten kantoortijden zou plaatsvinden, maar de rechter ging hier niet in mee.

Misselijk en draaierig

Bij de aanleg van de Gaasperdammertunnel op de A9 bij Amsterdam Zuidoost leidde het langdurige aanbrengen van de damwanden bij buurtbewoners tot gezondheidsklachten als misselijkheid en duizeligheid. Een stille heitechniek kon lokaal niet toegepast worden door een veelheid aan factoren, waaronder de aanwezigheid van 173.000 m3 puin in het grondlichaam van de A9. RTL Nieuws maakte er een item over:

Voorbeelden van schade door projecten

Een voorbeeld van een project dat tot schade aan de omgeving leidde, is een nieuwbouwproject in Arnhem. Naastgelegen panden verzakten als gevolg van de werkzaamheden, die volgens de krant de Gelderlander tot een ‘spoor van vernieling‘ leidden. In het filmpje bij het artikel laat een bewoner zien welke scheuren de verzakking in zijn pand veroorzaakten.

Ook bij het opwaarderen van het kanaal Almelo – De Haandrik is mogelijk schade ontstaan aan panden van aanwonenden. De operatie, die in 2011 begon, had als doel het kanaal geschikt te maken voor grotere schepen. De provincie ontvangt echter steeds meer schademeldingen van bewoners die vermoeden dat de schade aan hun huizen is veroorzaakt door de eerdere werkzaamheden en in het bijzonder het plaatsen van damwanden. De provincie heeft het werk stilgelegd en laat onderzoeken wat de oorzaken voor de schade zijn. Die kan nl. ook ontstaan zijn door de slechte staat van de bestaande damwanden op sommige delen van het kanaal. Inmiddels hebben zich al 260 omwonenden gemeld bij de provincie met schade.

Ook in het Brabantse Wagenberg leidde het aanbrengen van funderingspalen voor nieuwe woningen in de Dorpsstraat tot scheuren in omliggende panden. De aannemer legde het werk stil en gaat de palen waarschijnlijk schroeven. Naar aanleiding van de schade die ontstond, organiseerde aannemer Wil Deijkers van Bouwgroep Midden-Brabant een bewonersavond samen met een buurtbewoner. ‘”Het kost me een behoorlijke klap geld”, zegt Deijkers, maar hij wil de mensen tegemoet komen.’ zo is te lezen in een artikel van BN DeStem.

Oorzaken

Door welke werkzaamheden worden trillingen veroorzaakt? Ze kunnen bij de volgende activiteiten ontstaan:

boren van ondergrondse tunnels, zoals de twee tunnelbuizen voor de Rotterdamsebaan in Den Haag;
graafwerkzaamheden;
sloopwerkzaamheden;
bouwverkeer;
aanbrengen van funderingspalen (heien, boren);
aanbrengen of verwijderen van damwanden, bijvoorbeeld voor de aanleg van een bouwput;
inzet van zwaar materieel.

Preventieve maatregelen

De gekozen bouwmethode is bepalend voor het aantal trillingen dat het werk in de omgeving zal veroorzaken. Met behulp van de hierboven genoemde richtlijnen en beleidsregels kan voorafgaand aan het werk uitgerekend worden wat de kans op schade is bij toepassen van bepaalde uitvoeringsmethoden. Het kiezen van een bouwmethode die minder trillingen veroorzaakt, wordt een preventieve maatregel genoemd. Voorbeelden hiervan zijn:

trillingsarm of -vrij aanbrengen van funderingspalen en stalen damwanden, waarbij er afhankelijk van de omgeving en de ondergrond verschillende technieken mogelijk zijn. Bijv. door het voorboren van palen of damwanden, het drukken van damwanden i.p.v. deze in te trillen, of het aanbrengen van buispalen die de grond ingeschroefd worden en vervolgens volgestort met beton en voorzien van wapening.
het plaatsen van diepwandpanelen, die bijvoorbeeld de ruwbouwconstructie van een ondergrondse parkeergarage vormen, zoals Parkeergarage Garenmarkt in Leiden. Ook bij de Noord/Zuidlijn is dit toegepast. Vanaf het maaiveld wordt dan eerst een sleuf uitgegraven, waarna er wapening in geplaatst wordt en het beton erin gestort wordt. Zo ontstaat er een wand in de grond, waarna verder afgegraven kan worden. Lees hier meer over deze bouwmethode;
het kiezen voor een lichte bovenbouw, waarvoor slechts een lichte fundering nodig is of soms zelfs helemaal geen fundering;
het van tevoren uitvoeren van proeven met het aanbrengen van bijvoorbeeld damwanden, zodat je weet hoe de bodem lokaal reageert, welke methode geschikt is en welke maatregelen er nodig zijn om de overlast zoveel mogelijk te beperken. Dit is bijvoorbeeld bij de Groningse Aanpak Ring Zuid toegepast;
het elders slopen van materialen (niet op de projectlocatie zelf);
het toepassen van een sloopschaar bij slopen van beton- en/of metselwerkconstructies;
stapvoets laten rijden van bouwverkeer;
schoren of afstempelen van aangrenzende panden;
het plaatsen van extra palen aan de kant waar zetting mogelijk kan optreden;
het ‘ophangen’ van gebouwen.

Palen schroeven op het Leidseplein

Ook bij de bouw van de nieuwe fietsenstalling op het Leidseplein worden palen geschroefd in plaats van geheid. Bekijk het filmpje hieronder om te zien hoe dat in zijn werk gaat:

Correctieve maatregelen

De volgende correctieve maatregelen kunnen het risico op het ontstaan van schade door trillingen verkleinen:

uitvoeren van interieure en/of exterieure bouwkundige opnames, waaronder een nulmeting voorafgaand aan de werkzaamheden (hiermee wordt de nulsituatie vastgelegd) en een eindopname na afronding van het werk (ter vaststelling van veranderingen die tijdens de bouwfase zijn ontstaan);
monitoren van trillingen m.b.v. trillingsmeters;
monitoren van zettingen m.b.v. meetinstrumenten, bijv. met behulp van spiegeltjes die aan de omliggende bebouwing worden bevestigd;
het schrijven van een monitoringsplan, waarin beschreven wordt hoe trillingen tijdens de realisatiefase worden gemeten, hoe vaak gemeten wordt, wat de grenswaarde is (de waarde waarbij het risico op schade te groot wordt) en wat er gedaan wordt als er hogere waardes gemeten worden dan van tevoren verwacht;
toepassen van een mobiele trillingsmeter, waarop de omgeving een beroep kan doen wanneer zij zich zorgen maken dat de trillingen te groot worden;
in het geval van nabijheid van een school: geen trillingsoverlast veroorzakende werkzaamheden uitvoeren tijdens tentamens, of bij het buiten spelen van (m.n. kleine) kinderen;
in / nabij een woonbuurt: geen trillingsoverlast veroorzakende werkzaamheden vóór 9 uur ’s ochtends.

Rol van communicatie en overleg

Communicatie speelt een belangrijke rol bij de mate waarin trillingshinder door de omgeving als overlastgevend wordt ervaren. Als de omgeving tijdig op de hoogte is van trillingen die onvermijdelijk zijn, kan zij zelf maatregelen nemen. Bijvoorbeeld door tijdelijk een andere werkplek te gebruiken, een poosje in een andere kamer van het huis te gaan slapen, of zelfs een weekendje weg te plannen. In ieder geval is de omgeving door goede en tijdige communicatie mentaal voorbereid op wat er komen gaat. Ook in de zaak Van Lanschot – CBRE bepaalde de rechter dat de veroorzaker van de overlast een zorgplicht heeft, waarbij communicatie over de te verwachten overlast centraal staat.

De volgende communicatieve maatregelen kun je toepassen:

het inrichten van een speciaal loket, waar de omgeving zorgen en klachten kan melden, zoals het project Aanpak Ring Zuid deed met het Loket Damwand;
verspreiden van hinderkalenders bij omwonenden;
‘real time’ inzichtelijk maken van trillingsniveaus die je opmeet, bijvoorbeeld via een website;
communiceren over de manier waarop de geproduceerde trillingen gemonitord worden, en welke procedure er door het project gevolgd wordt op het moment dat het trillingsniveau boven de toegestane waarde terecht komt;
welke maatregelen getroffen worden om de trillingshinder te beperken;
periodiek rapporteren richting de omgeving over de gemeten trillings- en geluidswaarden, aantal en soort ontvangen klachten en vooruitblik naar nog uit te voeren werkzaamheden vermeld kunnen worden, zoals het project Aanpak Ring Zuid doet met hun Monitoringsrapportage.

Overleg met de omgeving

Daarnaast kun je tijdens de voorbereiding van het project al in overleg met de omgeving gaan over de te verwachten overlast, en de maatregelen die genomen kunnen worden om de hinder te beperken. Het project De Entree in Amsterdam deed dit en maakte met de omgeving afspraken over de werktijden bij het intrillen van damwanden voor de fietsenstalling.

Bronnen

Hieronder vind je alle bronnen die we geraadpleegd hebben bij het schrijven van dit artikel. Mochten we hierbij iets over het hoofd gezien hebben, laat het ons dan weten. Je vindt onze contactgegevens rechtsonderaan deze pagina.

https://www.cobouw.nl/infra/nieuws/2019/01/klootzakken-zijn-het-die-tunnelboorders-maar-wel-onze-haagse-klootzakken-101268553 (geraadpleegd op 19-08-19)

http://www.joostdevree.nl/shtmls/trilling.shtml (geraadpleegd op 19-08-19)

https://www.rivm.nl/geluid/trillingen (geraadpleegd op 19-08-19)

https://www.gelderlander.nl/arnhem/nieuwbouw-trekt-spoor-van-vernieling-door-arnhemse-buurt-alsof-we-in-groningen-wonen~a34bc947/ (geraadpleegd op 29-08-19)

https://zoek.officielebekendmakingen.nl/ah-tk-20162017-176.html (geraadpleegd op 03-10-19)

https://www.youtube.com/watch?v=KKugoTP7nko (geraadpleegd op 03-10-19)

https://www.tubantia.nl/almelo/grond-trilt-langs-kanaal-almelo-de-haandrik-provincie-legt-werk-stil~aada1b36b/ (geraadpleegd op 03-10-19)

http://www.overijssel.nl/thema%27s/verkeer-wegen/varen-overijssel-0/kanaal-almelo/ (geraadpleegd op 29-08-19)

https://www.trouw.nl/binnenland/onrust-rondom-werkzaamheden-kanaal-almelo-vanwege-scheuren-in-de-muur-en-ondergelopen-kelders~bcdaccd0/ (geraadpleegd op 28-10-19)

https://www.bndestem.nl/oosterhout/aannemer-gaat-anders-heien-na-klachten-werkzaamheden-dorpsstraat-hoe-heeft-het-zo-ver-kunnen-komen~afe77330/ (geraadpleegd op 10-10-19)

https://www.linkedin.com/posts/marco-van-der-kloos-74145a15_het-aanbrengen-van-de-buizen-in-de-leka-stelling-activity-6498524498805948416-QTlC (geraadpleegd op 29-08-19)

http://www.garenmarktleiden.nl (geraadpleegd op 01-10-19)