Wat is nadeelcompensatie?
Als een bedrijf of persoon onevenredig veel nadeel ondervindt van rechtmatig handelen van de overheid, kan deze persoon / dit bedrijf in aanmerking komen voor compensatie van dit nadeel. Het nadeel dient dan wel boven het normaal maatschappelijk risico uit te komen.
Dit kan zich bijvoorbeeld voordoen wanneer een straat, brug, kade of andere infrastructuur gerenoveerd of vervangen dient te worden. Voor deze werkzaamheden kan een wegafsluiting en / of omleiding noodzakelijk zijn, waardoor een onderneming of andere partij (bijv. een sportvereniging) tijdelijk slechter bereikbaar is voor klanten, of zelf moet omrijden om bij klanten te komen. Dit kan leiden tot financiële schade, die bestaat uit omzetdaling, hogere (omrijd)kosten en extra kosten die gemaakt moeten worden om de schade te beperken.
Zo’n ondernemer kan dan in sommige gevallen een aanvraag doen voor nadeelcompensatie.
Voorzienbaarheid
Een belangrijke term bij nadeelcompensatie is ‘voorzienbaarheid’. Dit gaat over het feit of een ondernemer of persoon had kunnen voorzien dat er werkzaamheden zouden gaan plaatsvinden, en zich hierop had kunnen voorbereiden om de schade te beperken. Belangrijk moment hierbij is het eerste moment van communiceren over het voornemen tot de werkzaamheden door bijv, de lokale overheid. Ook de wijze van communicatie (het communicatiemiddel en de bereikte doelgroep) is van belang. In de gemeente Moerdijk leidde het bepalen van de peildatum voor de voorzienbaarheid van grootschalige werkzaamheden in het centrum van Zevenbergen ook tot veel discussie.
Een voorbeeld: een ondernemer neemt zijn intrek in een pand, waar 2 maanden later de weg wordt opengebroken. Als deze werkzaamheden vóór aankoop van het pand door de ondernemer (of afsluiten huurcontract) zijn aangekondigd, had de ondernemer kunnen weten dat de weg opengebroken zou worden, is er sprake van voorzienbaarheid en is de inkomstenderving als gevolg van het werk voor zijn / haar eigen rekening. Als deze communicatie niet heeft plaatsgevonden, is er geen sprake van voorzienbaarheid en kan de ondernemer mogelijk aanspraak maken op nadeelcompensatie.
Voor een ondernemer aan de Amsterdamse Vijzelgracht was voorzienbaarheid een struikelblok: zijn aanvraag tot nadeelcompensatie werd er o.a. -ook door de rechter- op afgewezen.
Toekennen van nadeelcompensatie
Vaak wordt slechts een deel van de in totaal geleden schade vergoed. Het andere deel wordt gezien als normaal ondernemers- of maatschappelijk risico. De redenatie hierbij is dat iedereen wel eens last heeft van (weg)werkzaamheden én dat iedereen, na gereedkomen van het werk, hier ook profijt van heeft. Zo redeneerde ook de gemeente Assen, toen ondernemers van de Rolderstraat vroegen om compensatie van misgelopen inkomsten als gevolg van riool- en wegwerkzaamheden.
De hoogte van de nadeelcompensatie wordt vaak bepaald door te kijken naar de omzet in de jaren voorafgaand aan de werkzaamheden of het instellen van de wegafsluiting of omleiding. Deze wordt vergeleken met de omzet tijdens het werk. Als hier een groot verschil te zien is, is aannemelijk te maken dat de werkzaamheden de oorzaak zijn voor de omzetdaling. Aan een Tilburgs café werd na lange tijd slecht bereikbaar te zijn geweest, een schadevergoeding van €60.000,- toegekend.
Daarnaast wordt gekeken naar de mate waarin de ondernemer de schade had kunnen beperken. Een ondernemer kan bijvoorbeeld gaan bezorgen als zijn klanten niet of moeilijker kunnen afhalen. Als dit had gekund, maar niet is gebeurd, wordt deze mogelijke schadebeperking nog afgetrokken van het schadebedrag.
Als een ondernemer onderdeel is van een keten van winkels of bedrijven, wordt er vaak geen nadeelcompensatie toegekend. Dit omdat de geleden schade dan verdeeld kan worden over alle ketens, waardoor deze vaak onder de drempel van het normaal maatschappelijk risico uit komt.
In de analyse ‘Nadeelcompensatie kustversterking Katwijk‘ worden 3 op het oog vergelijkbare aanvragen voor nadeelcompensatie naast elkaar gezet. Uit de analyse blijkt dat verzoeken voor vergelijkbare zaken tot heel andere resultaten kunnen leiden. “Het is belangrijk goed scherp te krijgen welke schade uit welke handelingen voortvloeien en wie daarvoor moet worden aangesproken. Daarnaast kan het lonen om de hoogte van het normaal maatschappelijk (ondernemers)risico ter discussie te stellen,” zo is in de analyse te lezen.
